Szkolenie piłkarskie młodzieży a filozofia współczesnej gry
opracowana na podstawie szkoły Ajaxu
oraz tendencji rozwojowych w piłce nożnej
Grzegorz Dacka
strona 3
Graficzny przebieg w okresie dojrzewania przedstawia linia czerwona,
dla chłopca opóźnionego w dojrzewaniu okres ten zaczyna się o
jeden rok lub dwa później linia niebieska (rys. 8). Czy chłopiec
jest później czy wcześniej dojrzewający można stwierdzić na
podstawie obserwacji zmian zachodzących w stosunku długości tułowia do
długości nóg. Wyrażana zmiana tego stosunku wskazuje wyraźne
wejście w fazę intensywnego dojrzewania. Jeżeli wcześniej dojrzewający
osiągną już pełny rozwój wskazane jest aby grał on w wyższej
klasie rozgrywkowej. Zdarza się, że utalentowani chłopcy wykazują
podczas fazy dojrzewania nieoczekiwany wzrost wytrzymałości, można to
zaobserwować podczas niższych wartości pomiaru tętna przy stosowaniu
tych samych obciążeń. W AJAXIE został wprowadzony w tym celu test biegu
wahadłowego podczas, którego mierzone są średnie wartości tętna.
Piłkarz podczas testu biega w tę i z powrotem między liniami oddalonymi
od siebie o 22 m czas biegu między tymi liniami po każdym
przebiegniętym odcinku jest regulowany.
Zmiany jakie zachodzą w organizmie młodego piłkarza
w okresie dojrzewania są brane pod uwagę przy planowaniu treści ich
zajęć treningowych, chodzi tutaj głównie o proporcje między
treningiem piłkarskim specjalistycznym a treningiem sprawności
fizycznej. Trening kształtujący motorykę jak wcześniej zostało
wspomniane zaczyna przynosić efekty, gdy jest stosowany w okresie
dojrzewania, choć lepsze przynosi po jego zakończeniu. W AJAXIE aspekt
ten rozwiązywany jest na trzy różne sposoby:
- Koordynacja i szybkość trenowane są we wszystkich
zespołach poczynając od juniorów młodszych B dochodzą do
programu treningu aerobicu piłkarskiego, siły i siły dynamicznej
szybkościowej.
KOORDYNACJA
Współcześnie jest znacznie mniej okazji do
rozwijania własnej sprawności. Dlatego też w treningu piłkarskim
mankament ten należy uzupełniać nie zapominając też o treningu
koordynacji funkcjonalnej dla piłki nożnej. Koordynacja to technika
stosowana przy wykonywaniu wszelkich czynności ruchowych. W piłce
nożnej są to:
- strzał,
- operowanie piłką,
- uderzenie głową,
- ruchy zwodne ciała.
Wszystkie te elementy techniczne piłkarz musi wykonać w
najróżniejszych sytuacjach meczowych nie tracąc przy tym obrazu
toczącej się na boisku akcji. Obojętne czy trenuje się technikę,
szybkość czy siłę musimy zawsze pamiętać, że dobry rezultat jest
efektem powtarzania ćwiczenia, tworzy mistrza, tym bardziej gdy ma się
doczynienia z utalentowanym zawodnikiem. Z biegiem czasu powtarzane
czynności ruchowe automatyzują się dzięki czemu zawodnik może
skoncentrować się na innych aspektach gry, można wtedy zrozumieć na
czym polega koncepcja gry AJAXU, która oczywiście wymaga od
zawodnika tzw. inteligencji piłkarskiej.
TECHNIKA
W treningu młodzieży w AJAXIE AMSTERDAM środek
ciężkości położony jest na ćwiczeniach z piłką oraz na naukę i
doskonalenie umiejętności czytania czyli przeglądu gry. Dlaczego w
AJAXIE nacisk położony jest na trening techniki?
Ponieważ w długo falowym planie szkolenia technika okazuje się zawsze
najważniejsza i zwycięska. Techniczne umiejętności są podstawą każdej
czynności ruchowej nie tylko w piłce nożnej, ale i w życiu codziennym.
W wieku 6 – 14 lat szczególne efekty w
pierwszym rzędzie przynosi trening operowania piłką i koordynacji
ruchowej. Obowiązuje tu stara zasada „Czego Jaś się nie nauczy,
tego Jan nie będzie umiał”. Ucząc się czegoś musimy wierzyć, że
robimy to prawidłowo, dlatego w AJAXIE pracują profesjonalni trenerzy.
Nigdy w treningu z młodzieżą nie ma za wiele treningu techniki.
Najmłodsi i niewiele od nich starsi potrafią bez żadnego wysiłku i
zahamowań wykonywać nawet skomplikowane ćwiczenia. Ich system nerwowy
jest do tego przystosowany. Dzieci uczą się szybko, jest to kwestia
obserwacji i zdolności koordynacyjnych. W AJAXIE ćwiczy się przede
wszystkim zależność koordynacji wzrokowo mięśniowej oczy – nogi.
Aby osiągnąć najlepsze rezultaty potrzebni są fachowi trenerzy, dobry
program szkolenia i dobre wzory tylko wówczas zapewnimy
utalentowanym zawodnikom prawidłowy i szybki rozwój. Najbardziej
efektywnym treningiem techniki jest wspólny trening z wybranymi
najlepszymi technicznie starszymi zawodnikami, którzy
demonstrują pożądane wyszkolenie. Wtedy każdy chce być lepszy od swoich
rówieśników przez co zawodnicy stymulują się do jeszcze
bardziej intensywnej walki. Potrzebne jest tu pozytywne nastawienie do
treningu, silny charakter i pragnienie pokazania się od jak najlepszej
strony, tylko w takiej atmosferze, gdzie piłkarze dopingują się
wzajemnie do wzmożonego wysiłku dochodzi do reakcji łańcuchowej
pożądanych efektów.
TECHNIKA – TRENING
W pierwszych latach szkolenia w AJAXIE nacisk
kładziony jest na naukę i doskonalenie tzw. czucia piłki. osiąga się to
między innymi poprzez ćwiczenia z najróżniejszymi piłkami. Każda
piłka wymaga innego rodzaju techniki operowania dzięki temu czucie
piłki jest coraz wszechstronniejsze. Operowanie małą piłką jest o wiele
trudniejsze niż piłką dużą, ale jeżeli opanujemy jakieś ćwiczenia piłką
małą to na pewno z łatwością wykonamy to samo ćwiczenie z piłką dużą.
Zawodnikom w młodym wieku musimy stworzyć bazę do perfekcyjnej techniki
piłkarskiej, wprawdzie opanowanie założonych elementów
technicznych zadań ruchowych jest możliwe także w wieku
późniejszym, ale przychodzi ono trudniej i wymaga dłuższego
czasu. Każde ćwiczenie musi być wykonywane i opanowane, zarówno
przez prawą, jak i lewą stronę. Osiągamy dzięki temu harmonijny i
wszechstronny rozwój zawodnika. Tylko taki zawodnik,
który jest wszechstronnie i wielofunkcyjnie wyszkolony może
znaleźć miejsce w AJAXIE.
Tak więc w najmłodszych latach buduje się podstawę
do wszechstronnego operowania piłką, naszym celem jest osiągnięcie
pełnej kontroli nad piłką. Piłka jest nam posłuszna. Koncepcja
szkolenia w AJAXIE jest wpasowana w fazę rozwoju fizycznego młodych
piłkarzy. Chłopcy od najmłodszego wieku uwielbiają grać w piłkę, nie
istnieją dla nich granice czasowe, mogą godzinami grać gdziekolwiek, na
skrawku wolnego placu. Najważniejsze dla nich to być jak najdłużej w
posiadaniu piłki. Dopiero trochę później około 12 roku życia
rozwijają się u nich bardziej społeczne cechy charakteru. Jest to czas
kiedy można przejść do elementów szkolenia zespołowego, do
uświadomienia młodym piłkarzom, że funkcjonują w zespole.
W AJAXIE AMSTERDAM już we wczesnym okresie szkolenia
wprowadza się różnorodne formy nauczania prawidłowej techniki
biegu. Treningi te prowadzi się równie starannie jak treningi
piłkarskie, w tym wieku młody zawodnik jest w stanie opanować ćwiczenia
koordynacyjne tylko w całościowym wykonaniu. Nie należy w tym okresie
zbyt drobiazgowo zwracać uwagę na popełnione błędy, tylko w rażących
przypadkach należy zapobiegać niewłaściwemu wykonaniu. Ponieważ dziecko
potrafi skoncentrować się lepiej na jednym zagadnieniu, należy ćwiczyć
podczas treningu tylko ten jeden element techniki ruchu.
ĆWICZENIA KOORDYNACYJNE
Na początku nowe elementy ruchowe wykonywane są z
dużym usztywnieniem, przy dużym napięciu zbyt wielu mięśni, a to wymaga
wysokiego nakładu energii. Przez wzorowy pokaz, właściwe
wskazówki, wykonywaniu wielu powtórzeń, nowe ćwiczenie
wykonywane jest z coraz to większą swobodą bez niepotrzebnych napięć
mięśni i niepotrzebnych strat energii. Powodzenie jest zatem ukryte za
wielokrotnym powtarzaniem ćwiczonego elementu ruchowego. Wiele ćwiczeń
pracy nad doskonaleniem właściwej techniki ruchu, prowadzi w końcowej
fazie do automatyzacji ruchu. Po pewnym czasie piłkarz jest w stanie
zastosować w odpowiedniej sytuacji najbardziej odpowiednią technikę
ruchu bez potrzeby myślenia o tym. Dlatego też młodzi zawodnicy AJAXU
otrzymują pewne zadania do wykonania i opanowania w domu. U starszych
zawodników zdolności koordynacyjne dużych grup mięśniowych
przenoszą się także na zdolność wykonywania coraz bardziej
wysublimowanej techniki piłkarskiej. Wszelkie zadania ruchowe
wykonywane są zatem w sposób automatyczny dopiero wtedy można
dostrzec, że jest to jeden z warunków funkcjonowania systemu gry
AJAXU.
KOORDYNACJA I PRACA NÓG
Dlaczego w AJAXIE przywiązuje się tak wielkie
znaczenie do pracy nóg i związanej z tym koordynacji? Dlatego,
że w procesie rozwoju fizycznego system unerwienia i możliwości
funkcjonalne rąk wyprzedzają funkcjonalność nóg, które w
normalnych warunkach życiowych zawsze pozostają pod tym względem
upośledzone. W AJAXIE ćwiczy się nie tylko z piłką. Jednocześnie bardzo
dużo czasu poświęca się na specjalne ćwiczenia koordynacyjne nóg
już z najmłodszymi, gdyż ich system nerwowy jest do tego przygotowany.
W ćwiczeniach tych bardzo dużą wagę przywiązuje się do oddziaływania
różnych bodźców nerwowo mięśniowych pozytywnie
oddziaływujących na pracę nóg. Dobra praca nóg ma dla
piłkarza podstawowe znaczenie, w każdym momencie walki meczowej musi on
dostosować technikę biegu do odpowiedniej sytuacji na boisku. Kiedy
wybiegamy na pozycję to poruszamy się w pełną szybkością i długimi
krokami. Będąc natomiast w pobliżu piłki najczęściej w ograniczonym
polu, gdy trzeba być w każdym momencie przygotowanym na przyjęcie
piłki, gdy trzeba zmienić gwałtownie kierunek biegu to w takich
momentach konieczna jest umiejętność poruszania się małymi krokami bez
potrzeby zmniejszania szybkości biegu. Aby opanować taką technikę biegu
w treningu wykonuje się wiele biegów z przeszkodami, w ten
sposób zmusza się piłkarzy do kontroli długości kroku poprzez
konieczność dostosowania długości kroku do pokonywanych
przeszkód. Odległości między przeszkodami dostosowane są do
wieku ćwiczących oraz do zadań treningowych. Mniejsze odległości między
przeszkodami to trening krótkich kroków o wysokiej
częstotliwości. Większe odległości to ćwiczenia dłuższych
kroków. Biegając na wyższych przeszkodach ćwiczy pełny wymach
noga w górze tzw. skip, tutaj także wysokość przeszkód
musi być dostosowana do wieku i poziomu ćwiczących. Wyższe przeszkody
mogą być stosowane wówczas, gdy zawodnicy opanują właściwą
technikę biegu na przeszkodach niższych. Dobra praca nóg jest
podstawą dobrej techniki strzału, gdyż tylko przy wysokiej koordynacji
możemy mówić o doskonaleniu różnych strzałów na
bramkę. Stabilne utrzymanie się na nogach to efekt dobrej pracy
nóg i wysokiej koordynacji.
Do metod szkolenia w AJAXIE zaczynając już z najmłodszymi należą
ćwiczenia rytmiki nóg. Prowadzą one do coraz zwinniejszych
ruchów. W takich przypadkach można już mówić o lekkości
wykonywania poszczególnych ćwiczeń nóg.
LEKKOŚĆ PRACY NÓG
Panowanie nad piłką na przestrzeni 1 m2 wymaga
swobodnej pracy nóg. W AJAXIE wykonuje się wiele ćwiczeń
doskonalących prace nóg. Aby lekko poruszać się na nogach
piłkarz musi mieć silne mięśnie stawu skokowego. Dlatego wykonuje się
podczas treningu dużo ćwiczeń skocznościowych.
W okresie dojrzewania rośnie się szybciej niż w
okresie poprzedzającym, ale nie odnosi się to jednakowo do wszystkich
części ciała.
W pierwszej kolejności najszybciej rosną nogi co oczywiście prowadzi do
zmian w dotychczasowych proporcjach długości tułowia i nóg (rys.
9).